od pierwszych dni życia do 6. miesiąca życia, niezależnie od sposobu żywienia - 400 j.m./dobę; a od 6. do 12. miesiąca życia;400–600 j.m./dobę. dzieciom i młodzieży (1.–18. roku życia): 600–1000 j.m./ dobę w zależności od masy ciała lub 7000 j.m. co tydzień lub co dwa tygodnie w zależności od masy ciała. Generalnie – jest nieźle, witamina D jest rzeczywiście ważnym składnikiem w procesie budowania odporności. Plus za odpowiednią zawartość – 2000j.m. jest optymalną dawką dla dorosłych, zdrowych osób, ale… jeśli mamy wybór, jak chociażby w przypadku witaminy D to wybierajmy leki a nie suplementy – sprawdzona jakość, nie 0,25 zł za 1 sztukę. ZINIQ Witamina D3 Forte 4000 j.m. suplement diety dla osób dorosłych. ZiNIQ+ Witamina D3 Forte 4000 j.m. to suplement diety w postaci miękkich kapsułek zawierający w jednej kapsułce 4000 j.m. witaminy D zawieszonej w oleju z krokosza barwierskiego. Witamina D pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu układu Zmiana dotyczy osób starszych. Nowo ustalona maksymalna zalecana dzienna dawka w suplementach diety dla zdrowych osób po 75. roku życia wynosi 4000 IU (100 µg). Dla zdrowych osób dorosłych pozostała na poziomie 2000 IU (50 µg). Dlaczego zmiana w wytycznych witaminy D? Witamina D jest w polskim społeczeństwie bardzo deficytowa. Z tych powodów korzyści witaminy D dla organizmu człowieka są szczególnie dobrze widoczne po 50 latach. Kompleksy witaminowe pomagają wzmocnić układ kostny i nerwowy, wspomagają pracę naczyń krwionośnych, serca i mózgu oraz chronią organizm przed wieloma groźnymi chorobami. Witamina D dla niemowląt i starszych dzieci W Strefie Witalności znajdziesz duży wybór witaminy D dla niemowląt i dzieci w kroplach, w dawce 400 IU, Witaminę D3 dla młodzieży w łatwych do połknięcia mini kapsułkach czy witaminę D3 dla dorosłych nawet w dawce 5000 IU w kroplach. Warto skonsultować się z lekarzem lub farmaceutom, aby odpowiednio dobrać dawkę do potrzeb . D-vitum forte 4000 witamina d dla dorosłych x 60 kapsułek D-vitum forte 4000 witamina d dla dorosłych x 60 Opis Opis D-VITUM FORTE 4000 witamina D dla dorosłych korzystnie wpływa na stan kości i pracę układu kostnego. Wzmacnia również odporność oraz wspomaga funkcjonowanie mięśni. dostępny od ręki Pokrewne produkty Wyniki badań prowadzonych w ciągu ostatnich lat wskazują na wiele korzyści związanych z dostarczaniem witaminy D. Obecnie witamina ta nie jest kojarzona wyłącznie z regulacją gospodarki wapniowo-fosforanowej. Coraz częściej wskazuje się na szerokie możliwości jej wykorzystania w profilaktyce, a nawet leczeniu niektórych chorób. Fot. Przełomowy moment w poglądach na ten temat stanowi rok 1979, w którym opublikowano badanie Stumpfa i wsp. Wykazano w nim obecność receptorów witaminy D w narządach niezwiązanych z gospodarką wapniowo-fosforanową. To odkrycie pozwoliło na wykazanie jej nieznanych dotąd właściwości. Synteza skórna witaminy D3 W organizmie witamina D3 jest wytwarzana z 7-dehydrocholesterolu, syntetyzowanego w skórze pod wpływem promieniowania UVB. W ten sposób powstaje aż 80–100% tej witaminy. W Polsce synteza skórna może być efektywna w okresie od maja do września, pomiędzy godziną 10:00 a 15:00, gdy chmury nie przysłaniają słońca. U osób z jasną karnacją wystarczy 15-minutowa ekspozycja na słońce (odsłonięte przedramiona i podudzia, brak filtrów), aby wytworzyła się odpowiednia ilość witaminy D, odpowiadająca około 2000–4000 IU/dobę. W przypadku przedłużającego się przebywania na słońcu następują procesy rozpadu witaminy D3 i powstają nieaktywne związki, takie jak: lumisterol, suprasterol i tachysterol, zapobiegające jej toksycznemu gromadzeniu się w organizmie. W okresie od października do marca w Polsce synteza skórna nie jest efektywna. Niestety ekspozycja na słońce często jest ograniczona także w miesiącach wiosennych i letnich (w godz. 10–15), kiedy przebywamy w pomieszczeniach zamkniętych (przedszkola, szkoły, zakłady pracy). Pokarmowe źródła witaminy D Dieta pokrywa maksymalnie 20% dziennego zapotrzebowania na witaminę D, która w przyrodzie występuje pod postacią witaminy D2 (ergokalcyferol) oraz witaminy D3 (cholekalcyferol). Ergokalcyferol znajduje się w drożdżach i grzybach, cholekalcyferol – w produktach pochodzenia zwierzęcego, takich jak: tłuste ryby morskie (łosoś, sardynka, makrela), oleje rybie (tran), jaja, wątróbka oraz w mniejszych ilościach w mięsie czerwonym i drobiowym, a także podrobach i produktach mlecznych. Podkreślić należy, że badania sposobu żywienia różnych populacji wykazały, że w przypadku braku dodatkowego źródła witaminy D, jakim jest synteza skórna, nawet urozmaicona dieta nie pozwala pokryć dziennego zapotrzebowania na tę witaminę. Do jej prawidłowego przyswajania niezbędna jest także odpowiednia ilość tłuszczu w pożywieniu. Źródła witaminy D Produkt Zawartość witaminy D Węgorz świeży 1200 IU/100 g Śledź marynowany 480 IU/100 g Śledź w oleju 808 IU/100 g Dorsz świeży 40 IU/100 g Łosoś pieczony 540 IU/100 g Sardynka, tuńczyk z puszki 200 IU/100 g Grzyby shitake 100 IU/100 g Żółtko jaj 54 IU/żółtko Ser żółty 7,6–28 IU/100 g Pokarm kobiecy 1,5–8 IU/100 ml Mleko krowie 0,4–1,2 IU/100 ml Przemiany witamin D3 i D2 Zarówno witamina D2, jak i D3 ulegają dalszym przemianom do związków biologicznie czynnych, takich jak: kalcydiol [25(OH)D3] i kalcytriol [1,25(OH)2D3], zwany inaczej hormonem witaminowym. Szybkość syntezy kalcydiolu jest uzależniona od dostarczania witaminy D z dietą, suplementami i lekami, dlatego uważa się, że jest to marker pokrycia zapotrzebowania na tę witaminę. Komu grozi niedobór witaminy D Kalcydiol, czyli 25(OH)D, to najlepszy wskaźnik stężenia witaminy D w organizmie. Jak podają aktualne wytyczne, nie ma istotnych wskazań do oznaczania 25(OH)D w surowicy krwi w populacji ogólnej. Natomiast w grupach ryzyka wskazana jest ocena zaopatrzenia w witaminę D na podstawie uprzednio przeprowadzonego oznaczenia 25(OH)D. Poniżej znajdują się grupy, w których występuje ryzyko niedoboru witaminy D i oznaczanie 25(OH)D w surowicy jest wskazane. Grupy ryzyka niedoboru witaminy D Grupa zaburzeń Przykładowe rozpoznanie Zaburzenia narządu ruchu Krzywica, osteomalacja, osteoporoza, bóle kostne, deformacje kostne, wady postawy, nawracające złamania niskoenergetyczne Zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej Zaburzenia kalcemii, kalciurii, fosfatemii, fosfaturii, hipofosfatazja, hiperfosfatazja Przewlekłe leczenie niektórymi lekami Przewlekła kortykosteroidoterapia, leczenie ketokonazolem, lekami antyretrowirusowymi i przeciwdrgawkowymi Zaburzenia trawienia i wchłaniania Zespoły zaburzeń trawienia i wchłaniania, mukowiscydoza, przewlekłe choroby zapalne jelit Choroby wątroby Niewydolność wątroby, cholestaza, stan po przeszczepieniu wątroby, niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (NAFLD) Choroby nerek Niewydolność nerek, stan po przeszczepieniu nerki, kamica nerkowa Choroby gruczołów wydzielania wewnętrznego Nadczynność i niedoczynność przytarczyc, nadczynność i niedoczynność tarczycy, cukrzyca typu 1 Zaburzenia rozwoju somatycznego Niskorosłość, wysokorosłość, otyłość, kacheksja Opóźnienie rozwojowe Opóźnienie rozwoju psychoruchowego, upośledzenie umysłowe Choroby układu nerwowego Mózgowe porażenie dziecięce, stwardnienie rozsiane, autyzm, padaczka, drgawki o nieustalonej etiologii, miopatia, dystrofia mięśniowa Choroby alergiczne Astma oskrzelowa, atopowe zapalenie skóry Choroby autoimmunologiczne Reumatoidalne zapalenie stawów, autoimmunizacyjne choroby skóry, cukrzyca typu 1, choroba Hashimoto Zaburzenia odporności Nawracające infekcje układu oddechowego, nawracające i przewlekłe stany zapalne w innych lokalizacjach Choroby nowotworowe Choroby nowotworowe krwi, układu chłonnego i innych narządów, guzy nowotworowe i stan po leczeniu nowotworów Choroby układu krążenia Nadciśnienie tętnicze, choroba niedokrwienna serca Choroby metaboliczne Cukrzyca typu 2, zaburzenia gospodarki lipidowej, otyłość, zespół metaboliczny. Źródło: Rusińska A., Płudowski P., Walczak M. i wsp.: Zasady suplementacji i leczenia witaminą D – nowelizacja 2018. Postępy Neonatologii, 2018; 24 (1).Zalecenia dotyczące przyjmowania witaminy D w populacji ogólnej i w grupach ryzyka niedoborów witaminy D Kobiety w ciąży i karmiące piersią Kobiety planujące ciążę powinny otrzymywać odpowiednią ilość witaminy D, taką jak w przypadku ogólnej populacji osób dorosłych, jeżeli to możliwe pod kontrolą stężenia 25(OH)D w surowicy. Po potwierdzeniu ciąży suplementację należy prowadzić pod kontrolą stężenia 25(OH)D w surowicy, co pozwoli utrzymać optymalne stężenia w granicach >30–50 ng/ml. Jeżeli oznaczenie 25(OH)D nie jest możliwe, zalecane jest stosowanie witaminy D w dawce 2000 IU/dobę przez cały okres ciąży i laktacji. Noworodki urodzone przedwcześnie – 1000 IU/dobę istnieje ryzyko jej przedawkowania, szczególnie u noworodków z masą urodzeniową 2. tyg., ketokonazol >2 tyg., leczenie przeciwdrgawkowe, cholestaza, masa urodzeniowa 75. roku życia) Z uwagi na zmniejszoną skuteczność syntezy skórnej oraz potencjalnie obniżoną absorpcję z przewodu pokarmowego i zmieniony metabolizm witaminy D zalecana jest suplementacja witaminy D w dawce 2000–4000 IU/dobę, zależnie od masy ciała i podaży witaminy D w diecie, przez cały rok. U starszych seniorów z otyłością wymagana jest suplementacja w dawce 4000–8000 IU/dobę, w zależności od stopnia otyłości. Jaka dawka witaminy D jest bezpieczna? Górne dopuszczalne dobowe dawki witaminy D dla zdrowej populacji wynoszą w przypadku: noworodków i niemowląt: 1000 IU/dzień dzieci w wieku 1–10 lat: 2000 IU/dzień młodzieży w wieku 11–18 lat: 4000 IU/dzień dorosłych i seniorów: 4000 IU/dzień. Należy podkreślić, że górnych dopuszczalnych dobowych dawek nie należy mylić z dawkami rekomendowanymi w procesie leczenia niedoboru witaminy D i nie powinno się ich przekraczać bez nadzoru medycznego. Witamina D i zdrowe kości Prawidłowa mineralizacja tkanki kostnej zależy od dostarczania nie tylko witaminy D, ale także wapnia i fosforu oraz ich prawidłowego wchłaniania z przewodu pokarmowego. Ponadto witamina D kontroluje absorpcję wapnia ze światła przewodu pokarmowego oraz cewek nerkowych. U osób dorosłych niedobór witaminy D należy do głównych czynników prowadzących do wzrostu ryzyka złamań z powodu zmniejszenia wytrzymałości mechanicznej kości i zwiększenia liczby upadków. W przypadku dzieci niedobór witaminy D może prowadzić do rozwoju krzywicy, czyli upośledzenia mineralizacji rosnących kości i chrząstek stawowych. Działanie plejotropowe witaminy D W licznych badaniach obserwacyjnych zaobserwowano zależność pomiędzy małym stężeniem kalcydiolu [25(OH)D] a zwiększonym ryzykiem rozwoju niektórych chorób, takich jak choroby nowotworowe (np. okrężnicy, piersi, jajników, prostaty), autoimmunologiczne (np. cukrzyca typu 1, choroba Hashimoto) czy cywilizacyjne (np. miażdżyca, otyłość, cukrzyca typu 2, choroby sercowo-naczyniowe). Obserwuje się także zależność między deficytem witaminy D w organizmie a zwiększonym ryzykiem chorób neurodegeneracyjnych (np. choroba Alzheimera) i zaburzeń psychiatrycznych (np. schizofrenia, depresja). Badania wskazują ponadto, że niedobór witaminy D wiąże się ze zwiększoną śmiertelnością; dotyczy to zarówno umieralności ogólnej, jak i u chorujących na nowotwory. W takiej sytuacji zwiększenie podaży witaminy D poprawia rokowanie oraz zmniejsza ryzyko nawrotu choroby. Niestety w badaniach z randomizacją nie uzyskano jednoznacznych wyników, co po części można tłumaczyć np. krótkim okresem obserwacji lub nieadekwatną wielkością dawki suplementacyjnej. Mimo to – z uwagi na wciąż pojawiające się badania, które wykazują potencjalne korzyści związane z suplementacją witaminy D i utrzymaniem odpowiedniego jej stężenia w surowicy – należy rozważyć profilaktyczne podawanie tej witaminy zgodnie z aktualnymi wytycznymi. Piśmiennictwo Rusińska A., Płudowski P., Walczak M. i wsp.: Zasady suplementacji i leczenia witaminą D –nowelizacja 2018. Postępy Neonatologii, 2018; 24 (1). Gruber Fenomen witaminy D. Postępy Hig. Med. Dosw., 2015; 69: 127–139. Grygiel-Górniak B., Puszczewicz M.: Witamina D – nowe spojrzenie w medycynie i reumatologii. Postępy Hig. Med. Dosw., 2014; 68: 359–368. dr n. med. Dominika Wnęk Dietetyk, wieloletni pracownik Zakładu Biochemii Klinicznej UJ CM oraz aktywny uczestnik trzech ramowych programów Unii Europejskiej: Lipgene, NuGO oraz Bioclaims. Wielokrotny wykładowca w ramach kursów doskonalących dla dietetyków realizowanych przez Polskie Towarzystwo Dietetyki. Zainteresowania badawcze skupiają się głównie na zagadnieniach dotyczących otyłości i wpływu składników diety na ekspresję genów i procesy komórkowe (nutrigenomika). Swoje doświadczenie w leczeniu otyłości zdobywała, pracując w Poradni Leczenia Zaburzeń Lipidowych i Otyłości, działającej przy Zakładzie Biochemii Klinicznej UJ CM oraz jako uczestniczka licznych kursów i konferencji organizowanych w kraju i za granicą. Obecnie związana jest z wydawnictwem Medycyna Praktyczna, gdzie pełni funkcję redaktora w serwisie „Dieta i ruch”. Witamina D wpływa na wiele procesów fizjologicznych w organizmie człowieka, dlatego coraz częściej zwraca się uwagę na jej znaczenie w utrzymaniu stanu zdrowia. Niedobór witaminy D lub jej nadmiar może mieć skutki zdrowotne. Witamina D jest jedną z czterech witamin – obok A, E i K – rozpuszczalnych w tłuszczach. Termin „witamina D” odnosi się zarówno do ergokalcyferolu (witamina D2), jak i cholekalcyferolu (witamina D3) [1]. Witamina D3 jest wytwarzana pod wpływem promieniowania ultrafioletowego (UVB). Szacuje się, że synteza skórna może być naturalnym źródłem nawet 80–100% dziennego zapotrzebowania na witaminę D [1]. W Polsce synteza witaminy D w skórze może być efektywna w okresie wiosenno-letnim w miesiącach od maja do września, pomiędzy godziną a kiedy odkryte jest co najmniej 18% powierzchni ciała [2]. Skórna synteza witaminy D może być zaburzona przez takie czynniki, jak: zachmurzenie, zanieczyszczenie powietrza, zwiększona pigmentacja skóry, zaawansowany wiek czy stosowanie kremów z filtrem. Drugim źródłem witaminy D jest dieta, znajdujemy ją nie tylko w produktach pochodzenia zwierzęcego, ale również roślinnego. Produktami bogatymi w witaminę D są głównie ryby, np. węgorz, łosoś, śledź, ale również żółtko jaja, ser żółty, mleko oraz niektóre grzyby [3]. Działanie witaminy D Rola witaminy D jest bardzo szeroka w organizmie człowieka – obok parathormonu i kalcytoniny reguluje ona homeostazę wapnia i fosforanów. Witamina D w związku z działaniem regulującym gospodarkę wapniowo-fosforanową ma istotne znaczenie dla tkanek i narządów bogatych w te składniki mineralne, czyli kośćca i zębów. Niedobór witaminy D u dzieci prowadzi do krzywicy, a także do zaburzenia mineralizacji i zmniejszenia masy kostnej, natomiast u dorosłych i młodzieży może wywoływać osteomalację i osteoporozę [4]. Witamina D wykazuje również działanie immunomodulujące. Jest ona regulatorem odpowiedzi immunologicznej. Receptory dla witaminy D są obecne w aktywowanych limfocytach T i B, neutrofilach, makrofagach i komórkach dendrytycznych. Kalcytriol stymuluje obronę przeciwbakteryjną poprzez wpływ na neutrofile, monocyty oraz komórki NK (natural killers), a także hamuje nadmierną ekspresję cytokin prozapalnych [5]. W wielu badaniach sugeruje się związek witaminy D zarówno z cukrzycą typu 1, jak i 2. Wykazano większe ryzyko wystąpienia zespołu metabolicznego i insulinooporności u osób z niedoborem witaminy D [6]. Niskie stężenia tej witaminy korelują również z nasileniem chorób autoimmunizacyjnych [7]. Jej niedobór zwiększa ryzyko rozwoju nie tylko nowotworów, choroby Leśniowskiego-Crohna, reumatoidalnego zapalenia stawów, łuszczycy, ale również stwardnienia rozsianego oraz depresji [8].POLECAMY Niedobory witaminy D Dostępne dane wskazują, że niedobór witaminy D jest problemem dotyczącym populacji ogólnej, niezależnie od szerokości geograficznej, miejsca zamieszkania, wieku, płci czy rasy [9]. W Polsce niedobór tej witaminy stwierdzono u 90% osób dorosłych, dzieci i młodzieży [10]. W Europie, w tym w Polsce, w celu suplementacji oraz leczenia niedoboru witaminy D najczęściej stosowany jest cholekalcyferol (D3), w odróżnieniu od rynku amerykańskiego, gdzie popularny jest również ergokalcyferol (D2). Na rynku polskim witamina D3 jest dostępna bez recepty w dawkach dobowych 400, 500, 800, 1000, 2000, 4000 IU, dodatkowo jest również dostępna w preparatach multiwitaminowych, w suplementach wapnia oraz w oleju z wątroby dorsza [11]. Podawanie witaminy D w produktach zawierających wapń lub witaminę K2 (MK-7) lub łącznie nie jest obecnie zalecane [12]. Jednoczesna podaż witaminy D3 z K2 jako czynnik zapobiegający kalcyfikacji naczyń oraz wspierający mineralizację tkanki kostnej nie został udokumentowany [12]. Przy suplementacji diety wapniem istnieje wymóg kilkakrotnej podaży wapnia w ciągu doby [12]. Co ważne, witaminy D nie należy podawać z wysokobłonnikowymi produktami, z żywicami wiążącymi steroidy oraz środkami zmiękczającymi stolec [12]. Tabela 1. Rekomendacje dotyczące suplementacji diety witaminą D [12] Rekomendacje dla Polski 2009 Rekomendacje dla Europy Środkowej 2013 Rekomendacje światowe 2016 Stężenie optymalne dzieci i młodzież: 20–60 ng/ml, dorośli i seniorzy: 30–80 ng/ml > 30–50 ng/ml > 20 ng/ml Stężenie suboptymalne nie zdefiniowano > 20–30 ng/ml 12–20 ng/ml Deficyt 100 ng/ml > 100 ng/ml Zalecane dawki witaminy D – suplementacja (40 IU = 1 μg) 0–6. miesiąc życia 400 IU/dzień 400 IU/dzień 400 IU/dzień 6.–12. miesiąc życia 400 IU/dzień 400–600 IU/dzień 400 IU/dzień 2–18 lat 400 IU/dzień 600–1000 IU/dzień 600 IU/dzień > 18 lat 800–1000 IU/dzień 800–2000 IU/... Artykuł jest dostępny w całości tylko dla zalogowanych użytkowników. Jak uzyskać dostęp? Wystarczy, że założysz bezpłatne konto lub zalogujesz się. Czeka na Ciebie pakiet inspirujących materiałow pokazowych. Załóż bezpłatne konto Zaloguj się Terminologia Termin „witamina D” obejmuje związki steroidowe wykazujące aktywność biologiczną (przeciwkrzywiczą) cholekalcyferolu, związaną z udziałem tej witaminy w gospodarce wapniowej i fosforanowej organizmu człowieka i zwierząt [1]. Spośród związków występujących w przyrodzie tylko dwa mają istotne znaczenie praktyczne. Są to ergokalcyferol (witamina D2) oraz cholekalcyferol (witamina D3). Inne witaminy D, oznaczane symbolami D4, D5, D6 i D7, z uwagi na niewielką aktywność zapobiegającą krzywicy nie mają praktycznego znaczenia. Z kolei związek oznaczany pierwotnie jako witamina D1 okazał się mieszaniną ergokalcyferolu z lumisterolem i dlatego indeksy cyfrowe zaczynają się od dwójki. Witamina D uzyskuje aktywność biologiczną po przekształceniu w odpowiednie pochodne hydroksylowe i dopiero one stymulują wchłanianie np. jonów wapnia oraz mineralizację kości i zębów [1, 2]. Ilość witaminy D można wyrazić w jednostkach międzynarodowych IU (International Unit), przy czym 1 µg = 40 IU ( Metabolizm i mechanizmy działania Pod wpływem promieniowania UVB ergokalcyferol i cholekalcyferol powstają z prowitamin odpowiednio z ergosterolu i 7-dehydrocholesterolu. Witamina D2 oraz D3 stanowią prohormony i prekursory do syntezy związków wykazujących aktywność biologiczną po biokonwersji polegającej na reakcjach podwójnej hydroksylacji [1, 2, 21]. Witamina D2 dostarczana jest do organizmu człowieka głównie z pokarmami pochodzenia roślinnego, do których należą grzyby dziko rosnące i naturalnie poddawane promieniowaniu światła słonecznego lub produkowane na skalę przemysłową i napromieniowane za pomocą UV. Z kolei D3 dostarczają produkty pochodzenia zwierzęcego lub powstaje ona w trakcie syntezy skórnej pod wpływem UVB [5, 6, 17, 19]. W wątrobie ulegają 25-hydroksylacji, w wyniku której powstają 25-hydroksycholekalcyferol, tzw. kalcydiol (25-OH-D3) lub 25-hydroksyergokalcyferol (25-OH-D2). Metabolity te następnie są przekształcane w 1,25-dihydroksyergokalcyferol oraz 1,25-dihydroksycholekalcyferol (kalcytriol) [5, 13]. Z uwagi na fakt, iż grzyby nie stanowią istotnego źródła witaminy D dla człowieka, dostępne piśmiennictwo skupia się głównie na opisie witaminy D3 i jej przemian w organizmie. Hydroksylacja w wątrobie pod wpływem 25-hydroksylazy prowadzi do wytworzenia metabolitu, który dociera następnie do nerek stanowiących podstawową lokalizację procesu związanego z gospodarką mineralną. Ponadto kalcydiol dociera do innych miejsc w organizmie, które nie uczestniczą w przemianach mineralnych ustroju, np. do komórek układu immunologicznego, reprodukcyjnego, prostaty, przytarczyc, mięśni gładkich i prążkowanych, skóry, nowotworowych, nadnerczy, trzustki. W tych narządach kalcydiol ulega kolejnej hydroksylacji z udziałem 1-hydroksylazy, stymulowanej przez parathmormon (PTH). Jeśli enzym ten występuje w innych tkankach niż nerki, to nazywany jest hydroksylazą obwodową [4, 6, 8]. Możliwe jest także przekształcanie 25(OH)D3 w 24,25(OH)2D3, który wykazuje znacznie mniejszą aktywność biologiczną niż kalcytriol [1, 11]. Wzrost syntezy kalcytriolu powodują hipokalcemia, hipofosfatemia, PTH, estrogeny, androgeny, insulina, kortyzol, prolaktyna i somatotropina [5, 11, 18, 19]. Z kolei do spadku syntezy tego związku dochodzi w sytuacji wzrostu we krwi poziomu fosforanów, a także kalcytriolu i 24,25(OH)D3, czyli produktów drugiej hydroksylacji [10, 14, 18, 19]. Działanie witaminy D często opisuje się jako tzw. klasyczne, związane z regulacją homeostazy mineralnej, oraz nieklasyczne, niezwiązane z tą gospodarką i zachodzące z udziałem receptorów w tkankach innych niż dotyczących gospodarki mineralnej. Funkcje kalcytriolu w organizmie są konsekwencją jego łączenia się z receptorami dla witaminy D (vitamin D receptor – VDR), co dotyczy zarówno klasycznego, jak i nieklasycznego jej działania. Są one szeroko rozpowszechnione w różnych tkankach, podobnie jak enzymy warunkujące drugą hydroksylację do kalcytriolu, co przekłada się na wielokierunkowe działanie witaminy D. Głównym mechanizmem odpowiedzialnym za takie działanie kalcytriolu jest oddziaływanie genomowe poprzez bezpośrednie łączenie się z receptorami jądrowymi, co wpływa na procesy transkrypcji i reguluje ekspresję ok. 300 genów. W mniejszym stopniu kalcytriol działa pośrednio przez wiązanie się z receptorami zlokalizowanymi w błonach komórkowych. Dzięki temu dochodzi do aktywacji odpowiednich proteaz i kinaz oraz tworzenia prostaglandyn, odpowiedzialnych za niegenomowe działanie tego aktywnego metabolitu. Polega ono na aktywacji szlaków sygnałowych charakterystycznych dla danej tkanki docelowej. Pełna odpowiedź na poziomie genomu jest wolna i obecna po kilku godzinach lub dniach, a niegenomowa jest szybka i trwa kilka sekund lub minut [4, 6, 9, 11, 17]. Wiadomo, że przy przewlekłej niewydolności nerek, zwłaszcza w zaawansowanym stadium, na skutek utraty nefronów oraz postępującego włóknienia poziom kalcytriolu spada do wartości niewykrywalnych. Wynika z tego, że jeśli inne tkanki niż nerki wytwarzają tę formę aktywną, to nie jest ona uwalniana do układu krążenia, ale działa lokalnie w obrębie komórki, w której powstała, lub w komórkach sąsiadujących. Regulacja poziomu wytwarzania 1,25-(OH)2-D3 odbywa się wówczas na szczeblu lokalnym, w miejscu powstania i działania, niezależnie od ogólnoustrojowego układu zapewniającego homeostazę mineralną. Wyjątkową sytuacją są gruźlica i sarkoidoza, w których kalcytriol jest wydzielany do krążenia ogólnego z komórek układu immunologicznego [4, 6, 14–18]. Najczęstszym błędem jest postrzeganie jako witaminy D kalcytriolu, który stanowi formę hormonalną. Podobnie jest z innymi analogami lub metabolitami witaminy D, takimi jak alfakalcydiol czy parakalcytol, których podawanie należy uznać za leczenie hormonalne. Nie ma ono wpływu na stan zaopatrzenia organizmu w witaminę D, rozumiane jako stężenie kalcydiolu we krwi. Nie jest również alternatywą dla suplementacji klasyczną witaminą D. W leczeniu lub prewencji deficytu witaminy D stosuje się witaminę D2 i D3, Z kolei kalcydiol znacząco poprawia zaopatrzenie organizmu w witaminę D w sytuacji jej niedoboru towarzyszącego chorobom wątroby, cholestazie, powikłaniom leczenia przeciwpadaczkowego lub sterydami [7]. Poziom kalcydiolu we krwi jest markerem pokrycia zapotrzebowania na witaminę D. W badaniach na zwierzętach wykazano wzrost jego stężenia we krwi podczas suplementacji diety dużymi dawkami witaminy D3, przy utrzymującym się stałym poziomie dihydroksymetabolitu [9]. Kalcydiol wykazuje ok. dwu-, trzytygodniowy okres półtrwania, umożliwiający utrzymanie stosunkowo stałego stężenia w surowicy krwi, niezależnie od dawki spożytej witaminy D3 (cholekalcyferolu) [11, 19].POLECAMY Źródła W większych ilościach witamina D3 występuje w rybach morskich, olejach rybich (5–10 µg i > 10 µg/100 g), a w mniejszych (ok. 2 µg/100 g) w mięsie, podrobach, drobiu i przetworach mlecznych (tabela 1). Tabela 1. Zawartość witaminy D3 (μg) w 100 g niektórych produktów spożywczych Nazwa produktu Zawartość witaminy D3 (μg) Dorsz świeży 1,00 Łosoś/pstrąg tęczowy świeży 13,00 Makrela /karp/halibut (świeże 5,00 Śledź świeży 19,00 Tuńczyk świeży 7,20 Węgorz świeży 30,00 Masło śmietankowe/ekstra 0,72/0,76 Żółtko jaja kurzego/całe jajo 4,50/1,7 Wątróbka wołowa 1,1 Mleko 3,2% tłuszczu/jogurt naturalny 2% tłuszczu 0,03 Śmietana 18% tłuszczu 0,14 Margaryna miękka 80% tłuszczu 5 Ser biały półtłusty 0,09 Ser Cheddar pełnotłusty 0,26 Mięso z ud/piersi kurczaka bez skóry 0,5/0,0 Tabela 2. Zawartość witaminy K1 (μg) w 100 g niektórych produktów spożywczych Nazwa produktu Zawartość witaminy K1 (μg) Brokuły 146,7 Rzepa 568 Jarmuż 75,3 Kapusta 706 Szpinak 96,7 Sok marchewkowy 25,5 Kiwi 33,9–50,3 Awokado 15,7–27,0 Jagody 14,7–27,2 Jeżyny 14,7–25,1 Czerwone i zielone winogrona 13,8–18,1 Suszone figi 11,4–20,0 Suszone śliwki 51,1–68,1 Orzechy pinii 33,4–73,7 Orzechy nerkowca 19,4–64,3 Pistacje 10,1–15,1 Trudno pokryć zapotrzebowanie na witaminę D jedynie żywnością, nawet na poziomie zalecanym przez Instytut Żywności i Żywienia (IŻŻ), a jeszcze trudniej zgodnie z wytycznymi dotyczącymi suplementacji diety. W celu dostarczenia zalecanej dla osób dorosłych np. dawki 2000 (50 µg) należałoby spożyć ok. 166 kg mleka, 3,6 kg śmietany, 1 kg żółtek jaj, 5 kg dorsza lub – co może być bardziej realne – 260 g śledzia. Synteza skórna dostarcza 80–90% witaminy D zawartej w organizmie, choć muszą zostać zapewnione odpowiednie warunki, np. pora roku i czas przebywania na słońcu. Pod wpływem jednej dawki wywołującej rumień dochodzi do syntezy w skórze ok. 10 000–20 000 witaminy D [6, 8, 12, 25]. Warto w tym miejscu wspomnieć, że dostępne w Polsce solaria zazwyczaj nie posiadają lamp emitujących promieniowanie UVB. Lampy UVA, dostępne często w solariach, powodują rozpad witaminy D [4, 6]. Syntezę skórną ograniczają wiek > 65. stosowanie kremów z filtrami, ciemna karnacja, grubość pokrywy chmur i zanieczyszczenie powietrza [12]. Formami witaminy D dopuszczonymi do stosowania w suplementach diety są witamina D2 oraz D3, jednakże trudno spotkać na rynku polskim suplement z tą pierwszą formą [19]. Działanie Klasyczne działanie przejawia się w komórkach: jelita cienkiego, w których kalcytriol stymuluje resorpcję wapnia przy niskim i umiarkowanym jego spożyciu; z kolei gdy podaż tego pierwiastka przekracza 500 mg/dzień, dołącza się transport przez dyfuzję bierną, co zwiększa efektywność wchłaniania wapnia, a także fosforu (gdy jego podaż jest niska); nerek, w których kalcytriol stymuluje reabsorpcję wapnia i fosforu (gdy spada ich stężenie we krwi); tkanki kostnej, w której kalcytriol jest promotorem różnicowania się osteoblastów i odkładania wapnia w macierzy kostnej w warunkach, w których jego podaż w diecie jest dostateczna; w przypadku deficytu wapnia w pożywieniu w stosunku do potrzeb organizmu, kalcytriol pobudza osteoblasty do wytwarzania cytokin wzmagających resorpcję kości i mobilizuje z nich wapń, w celu zapewnienia jego odpowiedniego stężenia we krwi [1, 3, 17, 18, 20, 27]. Działanie nieklasyczne witaminy D dotyczy jej wpływu na komórki i tkanki niezwiązane z gospodarką wapniowo-fosforanową i ma związek z obecnością w wielu narządach receptorów dla witaminy D. Zakłada się, że suplementacja nią może prowadzić do działania plejotropowego (wielokierunkowego), które wywoła pozytywne skutki zdrowotne, dotyczące układu krążenia, nerwowego, immunologicznego i oddechowego. Ponadto badania prowadzone w ostatnich latach podkreślają jej możliwy udział w patogenezie chorób nowotworowych, endokrynologicznych oraz układu pokarmowego [18, 22, 24]. Do funkcji witaminy D, realizowanej za pomocą jej aktywnego metabolitu kalcytriolu, należy hamowanie nadmiernej proliferacji oraz stymulowanie różnicowania się komórek, w układzie krwiotwórczym, a także regulacja odpowiedzi immunologicznej [1, 17]. Niedobór Niedobór witaminy D stymuluje wydzielanie PTH przez przytarczyce, powodując wtórną nadczynność przytarczyc ze wzrostem resorpcji kości i zwiększone ryzyko krzywicy, osteomalacji i osteoporozy [1, 10]. We wszystkich grupach wiekowych niedobór witaminy D może powodować bóle kostne o różnym nasileniu i lokalizacji (najczęściej podudzia i stopy) i zwiększać ryzyko złamań. Krzywica i osteomalacja w zaawansowanym stadium może być stanem zagrażającym i objawiać się drgawkami hipokalcemicznymi, tężyczkowymi kurczami różnych grup mięśniowych, ciężkimi bólami kostnymi i znacznym osłabieniem mięśniowym oraz kardiomiopatią hipokalcemiczną skutkującą nawet niewydolnością krążenia. Z kolei u dzieci niedobory mogą prowadzić do zaburzeń rozwoju psychoruchowego i somatycznego, w tym niskorosłości [19]. Z wielu badań obserwacyjnych wynika, że deficyt witaminy D wiąże się z wieloma niekorzystnymi skutkami zdrowotnymi, nowotworami, chorobami układu krążenia oraz nerwowego, w tym depresją i chorobą Parkinsona. Jednocześnie niewiele jest danych, z których wynikałyby jednoznaczne korzyści z suplementacji. W przypadku wielu chorób nie można jednoznacznie stwierdzić, że niedobór witaminy D jest ich bezpośrednią przyczyną, czy to choroby prowadzą do spadku jej stężenia. Dane naukowe potwierdzające wpływ witaminy D na układy inne niż mięśniowo-szkieletowy są przedmiotem dyskusji [18]. Istnieje wiele wątpliwości dotyczących związku przyczynowo-skutkowego między niedoborem witaminy D a ryzykiem rozwoju wielu chorób. Jednakże w nowelizacji zasad suplementacji i leczenia witaminą D z 2018 r. w związku ze skalą problemu deficytu witaminy D w populacji ogólnej i u chorych rekomenduje się wdrożenie schematu profilaktyki i leczenia niedoboru witaminy D do codziennej praktyki lekarzy i dietetyków klinicznych. Z jednej strony wytyczne te podają, iż wynika to z wciąż publikowanych badań prezentujących potencjalne korzyści zdrowotne oraz znikome ryzyko wynikające z suplementacji [19]. Z drugiej strony nie oznacza to braku wątpliwości niektórych ekspertów dotyczących bezpieczeństwa stosowania suplementacji zarówno w wysokich, jak i mniejszych niż w rekomendowane dawkach [18, 51]. Klasyfikacja zakresów stężeń 25(OH)D3 Za najlepszy wskaźnik poziomu witaminy D w organizmie uważa się kalcydiol, z uwagi na długi okres półtrwania (ok. 2–3 tygodni) i wyższe wartości stężeń w porównaniu do metabolitu nerkowego. Pomiar kalcytriolu nie jest dobrym wskaźnikiem, ponieważ związek ten ma krótki okres półtrwania (6–8 godzin), a jego stężenie jest pod kontrolą wieloczynnikowej regulacji, w tym hormonalnej ( PTH) oraz stężenia wapnia i fosforu. Poza tym jego stężenie w przypadku niedoboru witaminy D może być zarówno w granicach normy, jak i podwyższone ( gruźlica, RZS, sarkoidoza, ciąża, niewydolność nerek). Z kolei w przypadku przedawkowania witaminy D poziom kalcytriolu może być w normie lub obniżony, co wskazuje na niewielką przydatność oznaczania tego metabolitu [12, 19, 25]. 0-10ng/ml: ciężki niedobór,> 10-20 ng/ml: znaczny niedobór,> 20-30 ng/ml: stężenie suboptymalne,> 30-50 ng/ml: wartości optymalne,> 50-100 ng/ml: stężenie wysokie, > 100 ng/ml: stężenie toksyczne [18]. Nadmiar Ciągła ekspozycja na promieniowanie UVB nie doprowadza do wytworzenia toksycznych stężeń witaminy D, ponieważ witamina ta ulega wówczas rozpadowi do nieaktywnych biologicznie metabolitów [11, 16]. Nadmiernej aktywności fizjologicznej witaminy D w postaci kalcytriolu zapobiega mechanizm ujemnego sprzężenia zwrotnego. Nadmiar kalcytriolu hamuje nerkową 1-hydroksylazę i jednocześnie stymuluje aktywność 24-hydroksylazy, która zmniejsza uwalnianie PTH oraz inaktywuje kalcytriol i kalcydiol, powodując ich przekształcane do nieaktywnych metabolitów wydalanych z żółcią [8–10, 12, 13, 17, 19]. Objawy toksyczne związane z witaminą D obserwuje się bardzo rzadko. Dotyczą one hiperkalcemii, hiperkalciurii i mogą wystąpić przy podaży prowadzącej do osiągnięcia stężenia 150–200 ng/ml. Wyjątek stanowią osoby np. z idiopatyczną hiperkalcemią niemowląt, zespołem Williamsa-Beurena, chorobami ziarniakowymi i niektórymi chłoniakami lub z nadwrażliwością na witaminę D. Może ona wynikać z upośledzenia katabolizmu kalcydiolu i kalcytriolu lub z nadmiernej, niekontrolowanej przez sprzężenie zwrotne lokalnej i systemowej syntezy kalcytriolu. Stężenie 25(OH)D3 do 100 ng/ml jest bezpieczne w populacji ogólnej dzieci i dorosłych, a w przypadku noworodków urodzonych przedwcześnie ryzyko hiperkalcemii występuje > 80 ng/ml [19]. Objawami hiperkalcemii w ostrym zatruciu są splątanie, poliuria, wzmożone pragnienie, wymioty, anoreksja, osłabienie mięśni. Przewlekłe zatrucia prowadzą do kamicy nerkowej, odwapniania i bóli kości. Uwalnianie wapnia z kości powoduje odkładanie go w różnych narządach, w tym tętnicach (tzw. kalcyfikacja tkanek miękkich), a hiperkalcemia – zaburzenia rytmu serca [1, 13, 18]. Nie jest jasne, jakie dokładnie dawki prowadzą do toksyczności. W przypadku zaburzeń wchłaniania, np. w celiakii lub po gastrektomii, pacjenci mogą wymagać wysokich dawek, np. 10 000 –50 000 w leczeniu niedoboru witaminy D. Konieczna jest wówczas uważna kontrola w celu uniknięcia działań niepożądanych [18]. Ponadto istnieją choroby, które mogą prowadzić do działań niepożądanych przy stosowaniu zalecanych w populacji ogólnej dawek, np. sarkoidoza, gruźlica i idiopatyczna hiperkalcemia niemowląt. W randomizowanym badaniu opublikowanym w 2016 r. wykazano, iż wysokie dawki zwiększają ryzyko upadków. Dotyczyło to podaży raz w miesiącu dawki 60 000 D3, 24 000 D3 plus 24 000 D2 oraz 24 000 D3. Z kolei w innej analizie stwierdzono wzrost ryzyka upadków przy podaży domięśniowej raz w roku 500 000 witaminy D w porównaniu z grupą placebo [18]. Górny tolerowany poziom podaży witaminy D, ustalony przez European Food Safety Authority (EFSA), wynosi 1000 dla noworodków i niemowląt, 2000 dla dzieci w wieku 1–10 lat oraz 4000 dla młodzieży, dorosłych i seniorów [19, 21, 30]. W tym miejscu należy wspo... Pozostałe 70% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów Co zyskasz, kupując prenumeratę? Roczną prenumeratę dwumiesięcznika Food Forum w wersji papierowej lub cyfrowej, Nielimitowany dostęp do pełnego archiwum czasopisma, Możliwość udziału w cyklicznych Konsultacjach Dietetycznych Online, Specjalne dodatki do czasopisma: Food Forum CASEBOOK... ...i wiele więcej! Sprawdź Często słyszymy, że jesienią i zimą warto suplementować witaminę D3. Czym jest ta witamina i dlaczego warto mieć ją w domowej apteczce? Witamina D należy do grupy związków chemicznych. Należą do niej witaminy D1, witaminy D2 oraz witaminy D3. Wszystkie z nich rozpuszczalne są w tłuszczach. Przyjmowanie witamin z grupy D z tłuszczami poprawia też ich przyswajalność. Naturalnie pozyskujemy je podczas syntezy skórnej pod wpływem działania promieni słonecznych. Stąd potoczna nazwa witaminy D3, która nazywana jest często “słoneczną witaminą”. Co zyskujemy suplementując witaminę D3? Ma ona szeroką gamę prozdrowotnych właściwości. Witamina D oznacza mocne kości i zęby. Wspomaga wchłanianie wapnia i fosforu, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania układu kostnego. Niedobór “słonecznej witaminy” może prowadzić do osteoporozy i krzywicy. Zażywanie jej poprawia również pracę układu nerwowego i pracę mięśni. Witamina D3 może również zapobiec nadciśnieniu tętniczemu. Wszystko to za sprawą jej udziału w syntezie białka, które wchodzi w skład “dobrego” cholesterolu HDL. Przyjmowanie "słonecznej witaminy" może również wspierać nasz organizm w przeciwdziałaniu cukrzycy. Jak widać, korzyści zażywania witaminy D3 jest całkiem sporo. Na rynku dostępne jest wiele preparatów i leków bez recepty, które mają ją w składzie. Są one dostępne w tabletkach, kapsułkach i kroplach. Jak wybrać odpowiednią dla osób dorosłych “słoneczną witaminę” bez recepty? Podpowiadamy poniżej.

witamina d dla dorosłych forum